Kategoria: Prędocin – wydarzenia
Wieś Prędocin położna jest na wyspie, utworzonej sztucznie w wyniku przekopania przez człowieka w latach 1907- 1918 kanału, który wraz z Odrą utworzył tym samym niewielką kępę. Kanał ten leży na południe od wyspy, natomiast od północy, wschodu i zachodu wyspę opływa zakole Odry, która na tym odcinku nie jest przystosowana do żeglugi. Na tym terenie odkryte zostały ślady bardzo starego osadnictwa. Osada wielokulturowa w Prędocinie zamieszkiwana była przed około 4 tys. lat przez ludność wczesnego okresu epoki brązu, przed około 2700 lat przez ludność kultury łużyckiej oraz później w III-IV w.n.e. przez ludność kultury przeworskiej. Jest ważnym materialnym źródłem pomnażającym naszą wiedzę o pradziejach tego regionu. Zabytki archeologiczne z okolic Prędocina zostały po raz pierwszy odnalezione przy okazji budowy kanału w 1911 r., a w 1928 r. przekazane do zbiorów muzeum w Brzegu. Obiekt zlokalizowany jest na gruntach po północnej stronie kanału Odry, przy jego krawędzi, około 1900 m na zachód od śluzy w Zwanowicach. Stanowisko zostało odkryte w 1987 r. podczas badań powierzchniowych wykonywanych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski przez Piotra Kubowa z Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu. Rozpoznanie powierzchniowe pozwoliło na określenie chronologii obiektu na wczesny i późny okres epoki brązu oraz późny okres rzymski (kultura przeworska). Teren ten zasiedlony był także we wczesnym średniowieczu. W 1990 r. dodatkowe badania sondażowe przeprowadziła w tym miejscu także prof. Irena Lasak z Uniwersytetu Wrocławskiego. W rejonie Prędocina znalezione zostały m.in. fragmenty naczyń glinianych oraz kamienne narzędzia, które prof. Stanisław Pazda datował na wczesny okres epoki brązu.
Wieś Prędocin należała co najmniej od 1245 r. do Biskupstwa Wrocławskiego, co potwierdzał także późniejszy dokument Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisany za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295– 1305, w którym miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie villa Prendoczino. Prędocin wzmiankowany był także w dokumencie z 1335 r., w którym wylicza się należności poszczególnych wsi diecezji wrocławskiej na rzecz papieża. Nazwa Prędocin wywodziła się prawdopodobnie od pierwszego zasadźcy osady i powstała przez dodanie przyrostka -in do podstawy słowotwórczej Prandota będącej imieniem tej osoby. W języku polskim prandota oznaczało prędki, szybki. W zniemczonej wersji nazwa wsi brzmiała Pramsen (Pramsin) co oznaczało prąd. Źródłosłów nazwy wsi mógł więc wywodzić się też z szybkiego nurtu, prądu płynącej w pobliżu rzeki Odry. W 1561 r. Prędocin został własnością księcia Jerzego II, który podarował wieś swemu koniuszemu Christophowi Waldau von Kunnern z Kopania (zm. 1595 r.). Od 1217 r. to nazwisko rodowe było silnie związane z miastem Górnego Palatynatu Waldthurn i zamkiem Waldau, położonym niedaleko czeskiej granicy, a potem z rodem von Anhalt w Brandenburgii. W rękach tego rodu wieś Prędocin pozostawała do początków XVIII w., kiedy Anna von Waldau ze Zwanowic koło Brzegu została żoną Karla Moritza von Frankenberg (1678-1752) ze Skorkowa i oboje stali się właścicielami tej wsi. W połowie XIX w. Prędocin być może należał do rodziny von Stutterheim, a w 1873 r. do rodziny Juliusa Schottländera z Wrocławia, który włączył wieś do swoich licznych posiadłości. W 1845 r. wieś Prędocin z 56 budynkami mieszkalnymi zajmowała około 550 ha i była zamieszkiwana przez 279 mieszkańców. W 1871 r. było ich już 340, a w 1905 r. zaledwie 272. W 1933 r. odnotowano 298 mieszkańców, a tuż przed wybuchem wojny w 1939 r. 271. Po 1945 wieś zasiedlili kresowiacy, a obecnie liczy ona 197 (2022 r.) mieszkańców, obejmując obszar 1110 ha. Przed wojną Prędocin był częścią gminy Zwanowice, a obecnie leży w obrębie gminy Skarbimierz.
Jednym z najcenniejszych zabytków wsi pozostawał kościół pw. Najświętszej Marii Panny wzmiankowany w źródłach w 1310 r. Został on wybudowany w stylu gotyckim na przełomie XIV i XV wieku. Z tego okresu pochodził zapewne wczesnogotycki ołtarz (istniejący jeszcze do 1945 r.) szafkowy z rzeźbionymi przedstawieniem stojącej Madonny z Dzieciątkiem na osi i płaskorzeźbionymi przedstawieniami siedzących czterech świętych dziewic: Małgorzaty, Doroty, Barbary, Katarzyny Aleksandryjskiej. Taki sposób przedstawienia sięga do czternastowiecznej tradycji ukazującej Marię, Królową Niebios, Świątynię Mądrości jako pogromczynię złych mocy. Towarzyszyły jej zazwyczaj święte, które zachowały dziewictwo, pokonując swoich przeciwników i prześladowców. Malowane skrzydła tryptyku z Prędocina zdobiły na awersach przedstawienia stojących apostołów, a na rewersach ukazana była scena Zwiastowania. Ołtarz ten został na przełomie XVI i XVII w. zmodernizowany. Otrzymał on niewielką predellę i zwieńczenie w formie malowanego obrazu ze sceną Ukrzyżowania ze stojącymi pod krzyżem postaciami Marii i św. Jana Ewangelisty. Obraz ujęty był w dekoracyjną ramę z dwoma wolutowymi spływami po bokach. Niestety ołtarz nie zachował się do naszych czasów.
W 1534 r. kościół został przejęty prze protestantów, którzy zawiadywali nim aż do 1945 r. Najpierw przynależał do parafii w Różynie, a od 1624 r. do parafii w Zwanowicach. Kościół gotycki z przełomu XIV i XV w. musiał być jednak zbyt mały dla coraz liczniejszej gminy ewangelickiej, dlatego w latach 1655-1656 ówczesny właściciel Prędocina radca książęcy i sędzia ziemski w Brzegu Bernhard von Waldaw oraz jego żona Ursula Rosina baronówna von Kotulinsky und Jeltsch ufundowali nowy kościół. Trafili jednak na bardzo niesprzyjający czas, ponieważ na mocy pokoju westfalskiego, kończącego wojnę trzydziestoletnią (1618-1648) śląscy protestanci nie mogli budować nowych świątyń. Wyjątek stanowiły jedynie tzw. kościoły pokoju w trzech konkretnych miastach. Tak zdecydował cesarz Ferdynand III Habsburg, zobowiązany przez protestancką Szwecję do zezwolenia ewangelikom w księstwach dziedzicznych w Jaworze, Głogowie i Świdnicy na zbudowanie po jednym Kościele Pokoju. Katoliccy Habsburgowie narzucili jednak takie warunki, które wykluczały społeczność luteran, a nowo budowane kościoły miały nie przetrwać próby czasu. Mogli je wznieść wyłącznie poza murami miasta, bez wież i dzwonnicy, tylko z nietrwałych materiałów: z drewna, piasku, słomy i gliny, a sama budowa nie mogła przekroczyć jednego roku. Właściciele Prędocina uciekli się jednak do swego rodzaju podstępu. Zwrócili się z prośbą do administracji cesarskiej nie o budowę nowego kościoła, ale o zabezpieczenie i odbudowę istniejącej gotyckiej świątyni. Uzyskali stosowną zgodę, zawarowaną jednak pewnymi warunkami, które odnosiły się do zasad z pokoju westfalskiego i nakazywały postawienie konstrukcji w technice szachulcowej, opartej na drewnianym szkielecie wypełnionym masą z gliny i słomy. Budowa kościoła nie mogła trwać dłużej niż jeden rok. Fundatorzy współpracowali ściśle przy stawianiu nowej świątyni z miejscowym pastorem Christianem Lindnerem, który trafił do Zwanowic i Prędocina w 1651 r. z parafii w Młodoszowicach, gdzie był pastorem w latach 1645-1648. W ten sposób powstał nowy kościół, na starszej murowanej gotyckiej podbudówce. Miał on prostą bryłę z nieco mniejszym i niższym prezbiterium w części wschodniej, zamkniętym trójbocznie. Po jego północnej stronie dobudowana została przybudówka z zakrystią w części parterowej i lożą kolatorską na piętrze. Część korpusowa była dwunawowa, nieco większa i szersza niż chór kościoła z kruchtą od strony południowej i wieżą od strony północnej. Wnętrze zdobił kasetowy strop i empory, w tym muzyczna, które opierały się na ozdobnych słupach z dekoracyjnym głowicami. Lica balustrad ozdobione były malowanymi motywami ornamentalnymi o geometryzujących formach. Kościół został gruntownie odremontowany w 1842 r., o czym informowała data na chorągiewce nad siodłowym dachem wieży. Kolejny remont dachu i wieży odbył się w 1933 r. Po wojnie, splądrowany przez armię radziecką, kościół nie był używany. Z pierwotnego wystroju zachowała się po wojnie jedynie piaskowcowa chrzcielnica z poł. XVII w. (nie zachowana do dziś). Zaniedbana i opuszczona siedemnastowieczna budowla ulegała stałej destrukcji, w latach osiemdziesiątych popadła w ruinę, a w końcu zawaliła się na początku lat 90-tych XX w.
W 1994 kościół został odbudowany i poświęcony 16.10.1994 roku przez Biskupa Józefa Pazdura. Jego forma starała się nawiązywać do pierwotnego układu z korpusem i wieżą od zachodu. Obecnie świątynia nosi wezwanie Najświętszej Marii Panny Częstochowskiej.
Źródło:
Składam serdecznie Podziękowanie dla Pana dr Romualda Nowaka za udostępnienie materiałów.